Çember Oyunu
Margaret Atwood
Çevr: Özgül Akıncı & Selcan Peksan
Çimenlikteki çocuklar
el ele tutuşmuşlar
dönüp duruyorlar
her kol yanındaki kola
giriyor, çember
etrafında, her biri
bir bedene ulaşana kadar
bu böyle sürüyor
Şarkı söylüyorlar, ama
birbirlerine değil:
ayakları, neredeyse şarkıyla eş anlı
hareket ediyor
Yüzlerindeki yoğunlaşmayı
görebiliyoruz, gözleri
hemen önlerindeki
hareket halindeki
boşluğa sabitlenmiş.
Bu trans halinde devinimi
neşeyle karıştırabiliriz
oysa neşeden eser yok
Onların dönüp duruşlarını
izlerken, görebiliyoruz (kol kola):
dikkatli, neredeyse
çalışkan (ayakların altındaki çimenler
umursanmıyor, çimenliği çevreleyen
ağaçlar
umursanmıyor, göl umursanmıyor)
onlar için
dönüp durmanın
tek bir anlamı var:
(hızlı
yavaş)
dönüp durmak
ii.
Seninle olmak
burada, bu odada
erimiş camı
jelatin kıvamına gelmiş
bir aynada
el yordamıyla ilerlemek gibi
Sen
tamamen bir yansıma olmayı reddediyorsun, ama yine de
camdan uzaklaşmıyor,
ayrı durmuyorsun
(ve ben de öyle).
Her neyse, doğrudur
buraya çok fazla ayna koymuşlar
(kırık dökük, eğri büğrü)
kapı üstü yüksek pencereleri olan
ve boş gardroplu bu odaya, hatta
kapının arkasında bile
bir tane var.
Yan odada insanlar var
tartışıyorlar, çekmeceleri
açıp kapatıyorlar
(duvarlar ince)
Bakışların beni aşıp geçiyor, onları
dinliyorsun belki, ya da
başımın ardında
omuzlarımın üzerinde bir yerlerde
kendi yansımanı izliyorsun
Kımıldamanla birlikte yatak
altımızda bel veriyor, odağını kaybediyor
yan odada biri var
yan odada her zaman
(yüzün
uzak, dinlerken)
biri var
iii.
Yine de,
bütün oyunlarında
bir mantık var
gibi görünüyor
ilk bakışta
ne kadar soyut
dursa da
O akşam onlara
efsaneler okuduğumuzda
korkunç savaşlar ve ormandaki
gizli ihanetler
ve vahşi ölümler üzerine,
bizi pek dinlemediler
biri esnedi, kıpırdandı; diğeri
çekicin ahşap sapını
kemirdi;
en küçüğü ise ayak parmağındaki
çizikle ilgilendi,
biz de merak ettik
nasıl oldu da
bu kadar korkusuz
hatta ilgisiz kalabildiler
son kılıç darbesi
ölmekte olan kahramana saplanırken.
Ertesi akşam,
sahilde yürürken
hazırladıkları siperleri bulduk:
kum hendeklerinin
kenarlarına çakılan
sivri çubuklarla güçlendirilmiş
ve gölün ortasında bir ada
köprüleri olmayan
son bir gayret
(her ne kadar bir saat içinde
su aşındırsa da)
insanca ve güvenli
bir sığınak olsun diye belki
bu gece sahillerinde
(kılıç yürekli)
dolaşan her neyse
onun ulaşamayacağı bir yer
iv
Odaya dönersek:
bütün kelime-oyunların,
hesaplanmış hareketlerin, nükteli
dokunuşlarınla nasıl da
beni belli bir mesafede tutmaya
ve (sonunda) varlığımı
yok saymaya çalıştığını
şimdi fark ediyorum
Yüzümü izleyen
yüzünü izliyorum
kayıtsız
fakat o aynı gergin merakla
tıpkı kendi bedeninde
ansızın fark ettiğin bir şeye bakar gibi:
bir siğil belki,
ve hatırlıyorum
dedin ki çocukken
haritaları takip eden biriymişsin
bir kalemi ya da bir işaret parmağını
nehir yatakları boyunca hareket ettirerek
(çizerek değil)
dağların yükselişini belirten farklı renkler;
isimlerin ezbercisi (bütün bu yerleri
olması gereken yerlerde
tutmak için)
Şimdi de beni takip ediyorsun
bir ülkenin sınırları gibi
ya da kendi bildik teninde
yeni beliren bir kırışıklığı izler gibi
ve ben burada sabitlenmişim,
bu odanın yayılmış haritasında, zihninin kıtasına
sıkışmış haldeyim
(hem burada hem değil, tıpkı
gardırop ve aynalar
duvarın ardından gelen sesler
yatakta görmezden gelinen bedenin gibi)
gözlerinin
soğuk mavi raptiyeleriyle
olduğum yere mıhlanmış halde
v
Çocuklar, bir zamanlar kale olan
ama şimdi müzeye dönüşmüş o gri taş yapıyı
seviyorlar:
özellikle de
başka zamanlardan ve ülkelerden getirilmiş
silahları ve zırhları seviyorlar
ve eve döndüklerinde
yaptıkları resimler günlerce,
kılıçlarla, arkaik güneş ışığı desenli topuzlarla
kırık mızraklarla
ve cart kırmızı patlamalarla
dolup taşacak.
Onlar savaş toplarını
incelerken
(bizim çocuklarımız değiller)
dışarıda, toprak setler boyunca
yürüyoruz,
ayakların ve çiçek köklerinin
durmaksızın süren saldırıları altında
nasıl da ufalandıklarını
fark ederek
Bir zamanlar dışarıda,
savaşla bilenmiş silahlar
artık içerideler
orada, o kalede,
kırılgan
cam vitrinlerin ardında;
Neden
(Taş kemerlerin etrafındaki
özenle yapılmış
pervazları düşünüyorum)
bugün
artık savunulmaya
(pek de)
değmeyen şeyler
böylesine titiz savunmalarla korunuyor?
vi
Ve sen güvenli oyunu oynuyorsun
yetim oyununu
yalnızım diyen
yırtık pırtık kış oyununu
(açlık: biliyorum
benim de o oyunu oynamamı istiyorsun)
vitrin camlarının önünde bekleşen
kimsesiz çocuk oyununu,
titreyerek, burnu cama yapışmış,
boynuna kar birikmiş halde,
mutlu aileleri izliyor
(bir haset oyunu)
Yine de onları küçümsüyor: onlar öylesine
Victoria dönemi Noel kartlarına benziyorlar ki:
neşeli şöminelerinin ve saten
kurdeleli banliyö kahkahalarının
boyası altındaki
ucuz kağıt belli oluyor
ve onların da kendi salon
oyunları var: baba ve anne
baba ve anneyi oynuyor
Dışında bırakılmaktan
memnun
soğukta tek başına
(kendine sarılıyor).
Bunu sana söylediğimde,
diyorsun ki (simli bir buz sarkıtı kadar sahte bir gülümsemeyle):
“Bunu sen de yapıyorsun”.
Ki bu bir bakıma
yalan, ama aynı zamanda doğru da
her zamanki gibi:
başka mevsimlerde
başka pencere önlerinde
poz vermeye meylediyor olsam da.
vii
Yaz geldi yine;
bu odadaki aynalarda
çocuklar aynı şarkıyı söyleyerek
dönüyor;
kuru çimen gibi dağınık,
örtüsü
küçük oyuklarla buruşmuş,
bu rahat yatak,
onların çimenliğidir
ve bu aşınmış duvarları
çevreleyen onların ağaçları,
bu tıkalı alçak lavabo ise
onların gölleri
(bir eşekarısı geliyor,
yakındaki kumsalda bırakılmış
bir sandviç parçasına doğru
(böyle ayrıntıları ne kadar kolay
yakalarsın);
çocuklardan biri korkuyor
ama gitmesine izin vermiyor)
Onları döndürüyorsun
senin oyunlarının
katı kurallarına göre,
ama neşeden eser yok.
ve biz burada
kol kola uzanmış,
ne tam birlikte, ne ayrılmış
(gözlemlerin beni
kemik bir kafesteki
omurgasız bir kadına çeviriyor,
altüst edilmiş
kullanılmaz durumda bir kaleye),
dudaklarımız
onların şarkısına neredeyse
senkronize bir şekilde kıpırdayarak,
yan odada
açılıp kapanan çekmeceleri
dinleyerek
(elbette her zaman
bir tehlike vardır ama
onu nerede aramalı ki)
(çocuklar dönerek
camdan bir kafes örüyorlar
iplik gibi ince
böcek sesleriyle oluşturdukları
ılık havadan)
ve biz burada,
odadan odaya dolaşmanın
tekdüzeliğine yakalanmış halde uzanarak,
savunmalarımızın yerini değiştirip dururken,
Bu kemikleri
kırmak istiyorum, tutsak eden ritimlerini
(kış,
yaz)
bütün cam vitrinleri,
tüm haritaları silmek,
senin dönerek şarkı söyleyen
çocuklarının koruyucu yumurta kabuklarını
çatlatmak:
Çember
bozulsun istiyorum.
The circle game
i
The children on the lawn
joined hand to hand
go round and round
each arm going into
the next arm, around
full circle
until it comes
back into each of the single
bodies again
They are singing, but
not to each other:
their feet move
almost in time to the singing
We can see
the concentration on
their faces, their eyes
fixed on the empty
moving spaces just in
front of them.
We might mistake this
tranced moving for joy
but there is no joy in it
We can see (arm in arm)
as we watch them go
round and round
intent, almost
studious (the grass
underfoot ignored, the trees
circling the lawn
ignored, the lake ignored)
that the whole point
for them
of going round and round
is (faster
slower)
going round and round
ii
Being with you
here, in this room
is like groping through a mirror
whose glass has melted
to the consistency
of gelatin
You refuse to be
(and I)
an exact reflection, yet
will not walk from the glass,
be separate.
Anyway, it is right
that they have put
so many mirrors here
(chipped, hung crooked)
in this room with its high transom
and empty wardrobe; even
the back of the door
has one.
There are people in the next room
arguing, opening and closing drawers
(the walls are thin)
You look past me, listening
to them, perhaps, or
watching
your own reflection somewhere
behind my head,
over my shoulder
You shift, and the bed
sags under us, losing its focus
there is someone in the next room
there is always
(your face
remote, listening)
someone in the next room.
iii
However,
in all their games
there seems
to be some reason
however
abstract they
at first appear
When we read them legends
in the evening
of monstrous battles, and secret
betrayals in the forest
and brutal deaths,
they scarcely listened;
one yawned and fidgeted; another
chewed the wooden handle
of a hammer;
the youngest one examined
a slight cut on his toe,
and we wondered how
they could remain
completely without fear
or even interest
as the final sword slid through
the dying hero.
The next night
walking along the beach
we found the trenches
they had been making:
fortified with pointed sticks
driven into the sides
of their sand moats
and a lake-enclosed island
with no bridges:
a last attempt
(however
eroded by the water
in an hour)
to make
maybe, a refuge human
and secure from the reach
of whatever walks along
(sword hearted)
these night beaches.
iv
Returning to the room:
I notice how
all your word-
plays, calculated ploys
of the body, the witticisms
of touch, are now
attempts to keep me
at a certain distance
and (at length) avoid
admitting I am here
I watch you
watching my face
indifferently
yet with the same taut curiosity
with which you might regard
a suddenly discovered part
of your own body:
a wart perhaps,
and I remember that
you said
in childhood you were
a tracer of maps
(not making but) moving
a pen or a forefinger
over the courses of the rivers,
the different colours
that mark the rise of mountains;
a memorizer
of names (to hold
these places
in their proper places)
So now you trace me
like a country’s boundary
or a strange new wrinkle in
your own wellknown skin
and I am fixed, stuck
down on the outspread map
of this room, of your mind’s continent
(here and yet not here, like
the wardrobe and the mirrors
the voices through the wall
your body ignored on the bed),
transfixed
by your eyes’
cold blue thumbtacks
v
The children like the block
of grey stone that was once a fort
but now is a museum:
especially
they like the guns
and the armour brought from
other times and countries
and when they go home
their drawings will be full
for some days, of swords
archaic sunburst maces
broken spears
and vivid red explosions.
While they explore
the cannons
(they aren’t our children)
we walk outside along
the earthworks, noting
how they are crumbling
under the unceasing
attacks of feet and flower roots;
The weapons
that were once outside
sharpening themselves on war
are now indoors
there, in the fortress,
fragile
in glass cases;
Why is it
(I’m thinking
of the careful moulding
round the stonework archways)
that in this time, such
elaborate defences keep
things that are no longer
(much)
worth defending?
vi
And you play the safe game
the orphan game
the ragged winter game
that says, I am alone
(hungry: I know you want me
to play it also)
the game of the waif who stands
at every picture window,
shivering, pinched nose pressed
against the glass, the snow
collecting on his neck,
watching the happy families
(a game of envy)
Yet he despises them: they are so
Victorian Christmas-card:
the cheap paper shows
under the pigments of
their cheerful fire-
places and satin-
ribboned suburban laughter
and they have their own forms
of parlour
games: father and mother
playing father and mother
He’s glad
to be left
out by himself
in the cold
(hugging himself).
When I tell you this,
you say (with a smile fake
as a tinsel icicle):
You do it too.
Which in some ways
is a lie, but also I suppose
is right, as usual:
although I tend to pose
in other seasons
outside other windows.
vii
Summer again;
in the mirrors of this room
the children wheel, singing
the same song;
This casual bed
scruffy as dry turf,
the counterpane
rumpled with small burrows, is
their grassy lawn
and these scuffed walls
contain their circling trees,
that low clogged sink
their lake
(a wasp comes,
drawn by the piece of sandwich
left on the nearby beach
(how carefully you do
such details);
one of the children flinches
but won’t let go)
You make them
turn and turn, according to
the closed rules of your games,
but there is no joy in it
and as we lie
arm in arm, neither
joined nor separate
(your observations change me
to a spineless woman in
a cage of bones, obsolete fort
pulled inside out),
our lips moving
almost in time to their singing,
listening to the opening
and closing of the drawers
in the next room
(of course there is always
danger but where
would you locate it)
(the children spin
a round cage of glass
from the warm air
with their thread-thin
insect voices)
and as we lie
here, caught
in the monotony of wandering
from room to room, shifting
the place of our defences,
I want to break
these bones, your prisoning rhythms
(winter,
summer)
all the glass cases,
erase all maps,
crack the protecting
eggshell of your turning
singing children:
I want the circle
broken.